ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΥΣΛΕΞΙΑ

1^ο Η Δυσλεξία έχει συγκεντρώσει τα φώτα πολλών ειδικών από πολλούς και διαφορετικούς χώρους. Οι αντιπαραθέσεις και οι συζητήσεις κάποιες φορές όχι μόνο δεν διαφωτίζουν τα δεδομένα αλλά ίσως  τα συσκοτίζουν. Έχουμε δημιουργήσει  ένα μύθο γύρω από αυτήν.

                                                                                       

2^ο  Ειδική αναπτυξιακή μαθησιακή δυσκολία, που αφορά το γραπτό λόγο, ορίζεται η Δυσλεξία κατά αποδεκτό τρόπο από όλους. Μια δυσκολία που  δεν οφείλεται σε γνωστική ανεπάρκεια, σε αισθητηριακή ή σε νευρολογική βλάβη, σε ψυχολογική διαταραχή, σε έλλειψη κινήτρων, σε κακή  διδασκαλία, σε ελλιπή φοίτηση, σε  κακές συνθήκες περιβάλλοντος. Πολλές φορές μπορεί να   συνυπάρχει με αυτές τις καταστάσεις.

3^ο Τα συμπτώματα της Δυσλεξίας ποικίλλουν  σε σοβαρότητα και συχνότητα στην εκδήλωση τους. Στο υπόβαθρο της η Δυσλεξίας είναι μια εγγενής δυσκολία που αφορά τη  φωνολογική επεξεργασία στο λόγο,  την πρόσληψη πληροφοριών και την  επεξεργασία των γραπτών συμβόλων. Εκδηλώνεται  με δυσκολία στην ανάγνωση, τη γραφή, την ορθογραφία, στην αριθμητική.

 4^ο Είναι μαθησιακή δυσκολία γιατί  αφορά δυσκολίες  που εκδηλώνονται σε κάποιον  τομέα της μάθησης.

5^ο Αφορά  το γραπτό λόγο, γιατί εκδηλώνεται  σε πρώτο επίπεδο στην ανάγνωση, στη γραφή και στην ορθογραφία. Σε δεύτερο επίπεδο αφορά κάθε τομέα της γνώσης, γιατί οι γνώσεις και οι πληροφορίες γενικότερα  στην κοινωνία περνούν  μέσα  από την  ανάγνωση και τη γραφή.

6^ο Είναι εξελικτική ή αναπτυξιακή γιατί προϋπάρχει βιολογικά σε κάποιο παιδί. Εκδηλώνεται συνήθως με την επαφή του παιδιού με το γραπτό λόγο όταν αυτό πηγαίνει για πρώτη φορά σχολείο. Εξελίσσεται σε σχέση  με τα συμπτώματά γιατί  διαφοροποιούνται σε κάθε  σχολική ηλικία του παιδιού.

7^ο Είναι ειδική δυσκολία για τη διαφοροποιήσουμε από τις γενικές  μαθησιακές δυσκολίες. Αυτές αφορούν κυρίως  τη νοητική καθυστέρηση. Στην Δυσλεξία υπάρχει μια αναντιστοιχία  ανάμεσα στο  επίπεδο νοημοσύνης και των  επιδόσεων του παιδιού στην ανάγνωση, στη γραφή και στην ορθογραφία.

8^ο Στην Ελλάδα έχουμε κατάχρηση του όρου της δυσλεξίας. Οι έρευνες έχουν γίνει  σε περιορισμένη κλίμακα και δεν δίνουν σαφή συμπεράσματα για τα ποσοστά της δυσλεξίας.

9^ο Τα ποσοστά της δυσλεξίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Έχουμε ποσοστά από 2% έως και 25%. Οι  διαφορές αυτές πρέπει να τις αναζητήσουμε στις δυσκολίες της έρευνας, στις αυξημένες ή όχι δομικές δυσκολίες στην εκμάθηση ενός γλωσσικού συστήματος αλλά και στον τρόπο που οι εκπαιδευτικές αρχές μιας χώρας αντιμετωπίζει τις μαθησιακές δυσκολίες

10^ο Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές  έχουν εστιάσει την έρευνά τους στην αναζήτηση των γονιδίων που ευθύνονται για τη δυσλεξία αλλά και στα δομικά  στοιχεία που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων της ανάγνωσης  και της ορθογραφίας. Τα ευρήματα δείχνουν σύνδεση της δυσλεξίας με γονιδιακούς τόπους  στις  περιοχές των χρωμοσωμάτων 6, 15 και 1.

11^ο Οι  οικογενειακές  μελέτες δείχνουν υψηλό ποσοστό κοντά στο 45% που τα μέλη μιας οικογένειας παρουσιάζουν  αναγνωστική δυσκολία ή δυσλεξία. Πρέπει να προσέξουμε το ζήτημα της διαφοροποίησης ανάμεσα στη γενετική μεταβίβαση και τη ομαδοποιημένη συμπεριφορά που οφείλεται στην αλληλεπίδραση  μέσα στην ίδια οικογένεια ατόμων που έχουν ή δεν έχουν μαθησιακές δυσκολίες.

12^ο Δεν υπάρχει θεραπεία για τη δυσλεξία, αλλά τα δυσλεξικά άτομα μπορούν να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν με την κατάλληλη εκπαιδευτική υποστήριξη.

13^ο Τα διεθνή όργανα που εξασφαλίζουν το δικαίωμα στην εκπαίδευση και τις ίσες ευκαιρίες για όλα τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες είναι:


    Συνθήκη των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Παιδιού

    Ευρωπαϊκή Συνθήκη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα

14^ο Οι κατάλληλες μέθοδοι παρέμβασης και αποκατάστασης εξακολουθούν να βελτιώνονται συνεχώς. Αυτό συμβαίνει γιατί ζητήματα που αφορούν την αιτιολογία, τις εκδηλώσεις και τον ακριβή καθορισμό του ορισμού της διαταραχής δεν έχουν διευκρινιστεί πλήρως.

15^ο Η Δυσλεξία ως «διαφορετικός τρόπος σκέψης».  Πολλοί επιστήμονες υποστηρίζουν πως ένας δυσλεξικός σκέφτεται με διαφορετικό τρόπο. Πιστεύουν πως έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν πολυδιάστατα τη συνολική εικόνα άσχετα σε ποια θέση βρίσκεται. Πιθανόν σκέφτεται  με εικόνες τις οποίες τις καταχωρεί ως πραγματικότητα και αυτό βέβαια τον μπερδεύει. Έχουμε ένα ανακάτεμα δημιουργικής σκέψης και πραγματικότητας με συνέπεια να αλλάζει αυτό που το δυσλεξικό άτομο βλέπει και ακούει.

16^ο Η αναγνώριση γονιδίων που ευθύνονται για τη δυσλεξία μπορεί να αποτελέσει ένα εργαλείο για την ορθή και έγκαιρη διάγνωση. Τα παιδιά με δυσλεξία θα αναγνωρίζονται με αντικειμενικό τρόπο και πιο γρήγορα γεγονός που θα επέτρεπε σήμερα την ταχύτερη έναρξη της παρέμβαση και ποιος ξέρει, ίσως αργότερα, στο μέλλον τη γονιδιακή θεραπεία, την αντικατάσταση ενός «ελαττωματικού»  γονιδίου από ένα «υγιές» λειτουργικό αντίγραφο. Άν όμως φτάσουμε εκεί θα πρέπει να σκεφτούμε  ότι οδηγούμαστε σε μια κοινωνία χωρίς εκπλήξεις και χωρίς «λάθη». Να σκεφθούμε προς στιγμή ότι αυτή η κοινωνία δεν θα είχε επιτρέψει να γεννηθούν ένα σωρό εξέχουσες φυσιογνωμίες που έτυχε να διαθέτουν γενετικές προδιαγραφές ασύμβατες με την ιδανική «τέλεια» ομοιόμορφη κοινωνία. Με τη λογική αυτή δεν θα γεννιόνταν ούτε ο Βαν Γκογκ που έπασχε από κατάθλιψη, ούτε ο Στήβεν Χόκινγκ που πάσχει από ατροφική παράλυση, ούτε ο Αϊνστάιν που ήταν δυσλεξικός. (Βλάχος, 2010)

17^ο Η ανάγνωση

Είναι η ικανότητα να μπορεί κάποιος  να γνωρίζει  τη μορφή των συμβόλων του αλφαβήτου με τη ορθή σειρά. Ταυτόχρονα να ακούμε τους διαφορετικούς ήχους των φωνημάτων  με τη σωστή σειρά μέσα στη λέξη.

Η διαδικασία είναι η φωνολογική δομή μιας γλώσσας ή φωνολογική ενημερότητα όπως είναι πιο γνωστή.

Οι πιο πολλοί  δυσλεκτικοί είναι αργοί στην αποκωδικοποίηση  και κάνουν λάθη στην ανάλυση  των φωνολογικών γνωρισμάτων που έχουν οι λέξεις.

Η ανάπτυξη της αναγνωστικής  δεξιότητας διαμορφώνεται από το βαθμό κατάκτησης τριών υποδεξιοτήτων.

ü  Φωνολογική ενημερότητα είναι δεξιότητα να γνωρίζει κάποιος οι λέξεις χωρίζονται σε φθόγγους αλλά και η δυνατότητα την νοητικής αναπαράστασης αυτών.

ü  Η επίγνωση του ρόλου που έχει το αλφάβητο στη γλώσσα. Τα γράμματα μόνα τους έχουν ξεχωριστούς φθόγγους, όταν είναι μαζί με κάποιο άλλο ή άλλα έχουν διαφορετικό φθόγγο και όταν αποτελούν μέρος μια λέξης έχουν διαφορετικό ρόλο.

ü  Ορθογραφική ή γραφημική δομή  μιας γλώσσας. Τα γράμματα αποτελούν τις λέξεις. Όταν  συνδυάζονται με προθέματα,  καταλήξεις και άλλα, δημιουργούν το ορθογραφικό παζλ μιας γλώσσας.

Τα Στάδια που διέρχεται η αναγνωστική δεξιότητα για να φτάσει στην ολοκληρωμένη ανάπτυξή της είναι:

ü  Η κατανόηση  της διαφορετικότητας του  γραπτού λόγου από άλλα γραφημικά σύμβολα.

ü  Η αναγνώριση κάποιων λέξεων (κατά περίπτωση) με γραφημική δομή χωρίς να σχετίζει γράμμα με φθόγγους.

ü  Η συσχέτιση των  γραμμάτων με τους φθόγγους. Αποτέλεσμα η ανάγνωση λέξεων και η  γραφημική επεξεργασία και αποκωδικοποίηση των φθόγγων.

ü  Ολοκληρωτική κατανόηση  της αντιστοιχίας γραμμάτων-φθόγγων. Αποτέλεσμα η  αποκωδικοποίηση όλων των  λέξεων και η δυνατότητα χωρισμού των λέξεων.

ü  Κατανόηση γραμματικού και συντακτικού ρόλου όλων των διαφοροποιήσεων της γλώσσας. Αποτέλεσμα η άμεση αποκωδικοποίηση λέξεων ως προς την εκφορά και την κατανόηση. Κατανόηση κειμένου.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Καραπέτσας Α.,(1991), Η δυσλεξία στο παιδί, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα.

Kωστόπουλος. Σ..Ι. (2005). Δυσλεξία: Νεότερα ευρήματα για την αιτιολογία, παθογένεια και θεραπευτική αντιμετώπιση. Eγκέφαλος, 42.

Πόρποδας Κ., (1981), Δυσλεξία, Αθήνα

Πολεμικού, Α. (2010). Δυσλεξία: η αναπτυξιακή της σύλληψη από την προσχολική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση. Θεωρητικές προσεγγίσεις και σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα. Στους Μ.Κυπριωτάκη, Αικ. Κορνηλάκη & Γ. Μανωλίτση (Επιμ.). Πρώιμη παρέμβαση: διεπιστημονική θεώρηση (σσ. 93-111). Αθήνα: Πεδίο Α.Ε. 

Πολεμικού, Α. (2010). Οι κινητικές αναπηρίες κατά τη σχολική ηλικία. Στους Ν. Πολεμικός, Μ. Καΐλα, Ε. Θεοδωροπούλου, & Β. Στρογγυλός (Επιμ). Εκπαίδευση παιδιών με ειδικές ανάγκες: μια πολυπρισματική προσέγγιση (σσ. 167-187). Αθήνα: Πεδίο Α.Ε.   

Πολεμικού, Α. (2010). Δυσλεξία: η αναπτυξιακή της σύλληψη από την προσχολική ηλικία μέχρι την ενηλικίωση. Θεωρητικές προσεγγίσεις και σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα.
Στους Μ. Κυπριωτάκη, Αικ. Κορνηλάκη, & Γ. Μανωλίτση (Επιμ.). Πρώιμη Παρέμβαση: Διεπιστημονική Θεώρηση. Αθήνα: Πεδίο Α.Ε.

Βλάχος, Φ. (2010). Δυσλεξία: Μια συνθετική προσέγγιση αιτιολογικών θεωριών. Hellenic Journal of Psychology, 7, 205-240.

Βλάχος, Φ. (2007). Η γενετική βάση της δυσλεξίας: Σύγχρονα ευρήματα και μελλοντικές προοπτικές. Στο Π. Ορφανός (Επιμ. Έκδ.), Η ειδική αγωγή στην κοινωνία της γνώσης (Τομος Α΄, σ. 132-141). Αθήνα: Γρηγόρης.

Γιάννης Κοσμόπουλος

Δάσκαλος Ειδικής Αγωγής

peridislexias@gmail.com